Hermannus Hugo, Pia desideria (1624)
Table of contents ↑Num quem diligit anima mea vidistis? [27]
R
Estat adhuc totâ locus
vllus omissus in vrbe?
Aut regio nostro non peragrata pede?
Flammiferis cunctæ facibus luxêre plateæ,
Nullaque vel minimæ compita spreta viæ.
Hei mihi! quos vicos, quæ non loca tristis obiui?
Vrbs etiam in tantâ defuit vrbe mihi.
Sed quid in hos frustrà iuuat incubuisse labores,
Si sponsum semper quæro, nec inuenio?
Ergo domum lacrymans, vestigia retrò ferebam,
Quique rogaretur, nemo viator erat.
Cùm propior portis à mœnibus aufero gressum,
Et vigil ad portas occupat ecce cohors.
Ac prior, hîc, dixi, quem diligo fortè latebit;
Et subitò, vigiles, reppereríntne? rogo.
Illi, cum tacito conuertere lumina risu,
Verbaque dentatis reddere salsa iocis.
Et quidam; quisnam ille tuus quem diligis ignis,
Absque suo nosci nomine posse putas?
Parcite, respondi, tam rusticus est mihi candor,
Scire omnes rebar; quis meus esset amor.
Nec mage vel Pyladis notum, vel nomen Orestis,
Néve tuum, Thysbe, Pirame, néve tuum:
Vosque etiam, quamuis, quem diligo, scire negetis,
Scire, nec ignotum posse latere, puto.
Obsecro, dic igitur Custodia pervigil vrbis,
Num meus hac vobis tendere visus amor?
Ille meus, propriâ quem plus ego diligo vitâ,
Qui quoque me vitâ plus amat ipse suâ.
Dicite, quando abijt? quantillo tempore mansit?
Quaque præhensurum se simulauit iter?
Hac ijt aut illac? dextrâ vel fortè sinistrâ?
Solus erat? socijs an comitatus erat?
Excubiæ salsis iterum rifêre cachinnis;
At mihi salsa meas obruit vnda genas.
Transieram: sponsi neque spes super vlla videndi,
Mensque erat in damni mersa dolore sui:
En subitò, dum cuncta animo tristissima voluo,
Nulláque, quam tantæ, vota minora spei;
Ille meus, totâ toties quæsitus in vrbe,
Iam non quæsitus constitit ante oculos.
Exilij, mystoque metu perterrita, gaudens
Vix potui proprijs credere luminibus.
Et, Téne aspicio, mea lux, mea vita? volentem
Dicere, vox hærens faucibus impedijt.
Qualis vbi viso coniux inopina marito,
(Quem tulit hostili rumor obisse manu)
Obstupet, ac visâ veluti percellitur vmbrâ,
Optantemque loqui, pallida facta, fugit.
Nec nisi iam noto reducis fidentior ore,
Audet in amplexus coniugis ire sui:
Tumque veretur adhuc, ne se malè credula fallat,
Inque fidem leuior decipiatur amor:
Sic ego, dum trepido rediêre in pectore vires,
Teque iterum ante oculos, sponse, reuiso meos;
Subdubitans, speránsque, timensque & amore fatiscēs,
Túne es, quem video, clamo, vel vmbra tui?
Ah sponse! ah non es! non es, quem diligo, non es!
Imò es; quid dubito? numquid es? haud dubito.
O mea lux, video, te nunc video, mea vita;
Nil vltra dubito, lux mea, te video.
Agnoscensque tui vocem præsentis & ora,
Inuolo in amplexus, sponse reperte, tuos.
Iamque ego te teneo, neque per vaga compita quæram,
Nocturno Vigilum præda futura gregi.
O mea si geminis mutentur brachia vinclis,
Atque manus manicis, compedibusque pedes!
Quàm te complicitis, mea lux amplecterer vlnis!
Arctius amplexu, vitis & vlme, tuo.
Arctius anguipedum manibus, pedibusque hederarum,
Quêis obit annosas herba marita domos.
Sed neque te nostri lassent, mea vita, lacerti,
Sæpè nec errantes per tua colla manus:
Longa Tui subeat, mea lux, absentia mentem,
Nec nisi pensari tempore posse putes.
Ah citò tam longi quereris compendia damni!
Vix ego iam cœpi, tu satur, ecce, fugis.
Non ita discedes, non tam citò liber abibis;
Nec nisi pugnando viceris, effugies.
Aut regio nostro non peragrata pede?
Flammiferis cunctæ facibus luxêre plateæ,
Nullaque vel minimæ compita spreta viæ.
Hei mihi! quos vicos, quæ non loca tristis obiui?
Vrbs etiam in tantâ defuit vrbe mihi.
Sed quid in hos frustrà iuuat incubuisse labores,
Si sponsum semper quæro, nec inuenio?
Ergo domum lacrymans, vestigia retrò ferebam,
Quique rogaretur, nemo viator erat.
Cùm propior portis à mœnibus aufero gressum,
Et vigil ad portas occupat ecce cohors.
Ac prior, hîc, dixi, quem diligo fortè latebit;
Et subitò, vigiles, reppereríntne? rogo.
Illi, cum tacito conuertere lumina risu,
Verbaque dentatis reddere salsa iocis.
Et quidam; quisnam ille tuus quem diligis ignis,
Absque suo nosci nomine posse putas?
Parcite, respondi, tam rusticus est mihi candor,
Scire omnes rebar; quis meus esset amor.
Nec mage vel Pyladis notum, vel nomen Orestis,
Néve tuum, Thysbe, Pirame, néve tuum:
Vosque etiam, quamuis, quem diligo, scire negetis,
Scire, nec ignotum posse latere, puto.
Obsecro, dic igitur Custodia pervigil vrbis,
Num meus hac vobis tendere visus amor?
Ille meus, propriâ quem plus ego diligo vitâ,
Qui quoque me vitâ plus amat ipse suâ.
Dicite, quando abijt? quantillo tempore mansit?
Quaque præhensurum se simulauit iter?
Hac ijt aut illac? dextrâ vel fortè sinistrâ?
Solus erat? socijs an comitatus erat?
Excubiæ salsis iterum rifêre cachinnis;
At mihi salsa meas obruit vnda genas.
Transieram: sponsi neque spes super vlla videndi,
Mensque erat in damni mersa dolore sui:
En subitò, dum cuncta animo tristissima voluo,
Nulláque, quam tantæ, vota minora spei;
Ille meus, totâ toties quæsitus in vrbe,
Iam non quæsitus constitit ante oculos.
Exilij, mystoque metu perterrita, gaudens
Vix potui proprijs credere luminibus.
Et, Téne aspicio, mea lux, mea vita? volentem
Dicere, vox hærens faucibus impedijt.
Qualis vbi viso coniux inopina marito,
(Quem tulit hostili rumor obisse manu)
Obstupet, ac visâ veluti percellitur vmbrâ,
Optantemque loqui, pallida facta, fugit.
Nec nisi iam noto reducis fidentior ore,
Audet in amplexus coniugis ire sui:
Tumque veretur adhuc, ne se malè credula fallat,
Inque fidem leuior decipiatur amor:
Sic ego, dum trepido rediêre in pectore vires,
Teque iterum ante oculos, sponse, reuiso meos;
Subdubitans, speránsque, timensque & amore fatiscēs,
Túne es, quem video, clamo, vel vmbra tui?
Ah sponse! ah non es! non es, quem diligo, non es!
Imò es; quid dubito? numquid es? haud dubito.
O mea lux, video, te nunc video, mea vita;
Nil vltra dubito, lux mea, te video.
Agnoscensque tui vocem præsentis & ora,
Inuolo in amplexus, sponse reperte, tuos.
Iamque ego te teneo, neque per vaga compita quæram,
Nocturno Vigilum præda futura gregi.
O mea si geminis mutentur brachia vinclis,
Atque manus manicis, compedibusque pedes!
Quàm te complicitis, mea lux amplecterer vlnis!
Arctius amplexu, vitis & vlme, tuo.
Arctius anguipedum manibus, pedibusque hederarum,
Quêis obit annosas herba marita domos.
Sed neque te nostri lassent, mea vita, lacerti,
Sæpè nec errantes per tua colla manus:
Longa Tui subeat, mea lux, absentia mentem,
Nec nisi pensari tempore posse putes.
Ah citò tam longi quereris compendia damni!
Vix ego iam cœpi, tu satur, ecce, fugis.
Non ita discedes, non tam citò liber abibis;
Nec nisi pugnando viceris, effugies.
Bern. ser. 79. in Cāt.
O Amor præceps, vehemens, flagrans,
impetuose! qui præter te, aliud cogitare
non sinis, fastidis cætera, contemnis omnia,
præter te, te contentus: confundis ordines,
dissimulas vsum, modum ignoras. Totum
quod opportunitatis, quod rationis, quod
pudoris, quod cōsilij, iudiciíve videtur, triū-
phas in temetipso, & redigis in captiuitatem.
En omne quod cogitat ista & loquitur, te so-
nat, te redolet, & aliud nihil. ita tibi, ipsius
& cor vendicasti & linguam. Ait: Num quem
diligit anima mea vidistis? quasi verò hi sciant,
quid cogitet ipsa! Quem diligit anima tua
de ipso sciscitaris? & non habet nomē? Quæ-
nam verò tu, & ille quis?
O Amor præceps, vehemens, flagrans,
impetuose! qui præter te, aliud cogitare
non sinis, fastidis cætera, contemnis omnia,
præter te, te contentus: confundis ordines,
dissimulas vsum, modum ignoras. Totum
quod opportunitatis, quod rationis, quod
pudoris, quod cōsilij, iudiciíve videtur, triū-
phas in temetipso, & redigis in captiuitatem.
En omne quod cogitat ista & loquitur, te so-
nat, te redolet, & aliud nihil. ita tibi, ipsius
& cor vendicasti & linguam. Ait: Num quem
diligit anima mea vidistis? quasi verò hi sciant,
quid cogitet ipsa! Quem diligit anima tua
de ipso sciscitaris? & non habet nomē? Quæ-
nam verò tu, & ille quis?
Nysse. orat. 12 in Cāt.
Quo pacto inueniri posset, quod nullæ res
nobis cognitæ ostendere possunt? non for-
ma, non color, non circumscripto, non qua-
litas, non locus, non figura, non coniectura,
non adsimilatio, non proportio; sed quod
semper extra omnem perceptionis viam po-
situm, comprehensionem peruestigantium
planè fugit. Propterea, inquit, quæsiui eum, per
animæ facultates eas quæ inueniendi vi præ-
ditæ sunt; per ratiocinationes & cogitatio-
nes: at extra hæc omnia positus erat, accessum
mentis propiorem effugiens. Qui verò sem-
perreperitur omni notâ carere, de quâ pos-
sit agnosci, quo pacto queat is per indicatio-
nem aliquam vocum percipi?
Quo pacto inueniri posset, quod nullæ res
nobis cognitæ ostendere possunt? non for-
ma, non color, non circumscripto, non qua-
litas, non locus, non figura, non coniectura,
non adsimilatio, non proportio; sed quod
semper extra omnem perceptionis viam po-
situm, comprehensionem peruestigantium
planè fugit. Propterea, inquit, quæsiui eum, per
animæ facultates eas quæ inueniendi vi præ-
ditæ sunt; per ratiocinationes & cogitatio-
nes: at extra hæc omnia positus erat, accessum
mentis propiorem effugiens. Qui verò sem-
perreperitur omni notâ carere, de quâ pos-
sit agnosci, quo pacto queat is per indicatio-
nem aliquam vocum percipi?
Chrys. homil. de virtute.
[Sed] sicut Coniux amatrix viri, absente
marito suo, per fenestras circumspicit, ipsum
requirens, & vbique speculans, in mari & in
terrâ; etsi viderit nauem venientem, ibi suum
putat esse virum; & si viderit viatores procul
venientes, inter ipsos adesse existimat, & oc-
currens eis, interrogat dicens: Dicite mihi
vbi eū dimiseritis, in quâ regione, aut in quâ
ciuitate? quid dicentem, aut quid facientem,
aut quando venientem? in hunc modū, om-
nis sancta [anima] constricta amore Chri -
sti interrogat: Dicite mihi, vbi pascit, vbi cubat,
quem diligit anima mea?
[Sed] sicut Coniux amatrix viri, absente
marito suo, per fenestras circumspicit, ipsum
requirens, & vbique speculans, in mari & in
terrâ; etsi viderit nauem venientem, ibi suum
putat esse virum; & si viderit viatores procul
venientes, inter ipsos adesse existimat, & oc-
currens eis, interrogat dicens: Dicite mihi
vbi eū dimiseritis, in quâ regione, aut in quâ
ciuitate? quid dicentem, aut quid facientem,
aut quando venientem? in hunc modū, om-
nis sancta [anima] constricta amore Chri -
sti interrogat: Dicite mihi, vbi pascit, vbi cubat,
quem diligit anima mea?
Bern. homil. infrà 8. Epiph.
Iam optas videre quem amas, cui nunc
blandiris, & nunc ad amoris & desiderij in-
tentionem suauiter illum peruestigas, nunc
moras accusas, nunc te cernis contemptum,
nunc te visitatione confiteris indignum, &
iterū de eius, (totiēs expertus) bonitate præ-
sumis, nunc quasi vlterius non sustineas, spi-
rituali quodā litigio vel luctamine euincere
retardantem conaris. Quæ tunc lacrymæ? qui
gemitus? quæ suspiria? quæ voces? nūc oculi
fletu graues, cùm intimis singultibus erigū-
tur ad cœlum; nunc manus extenduntur &
brachia; nunc pectoris contusione animæ
tarditas accusatur. Proferuntur interim ver-
ba sine principio, sine sine, quorum nec sen-
tentiæ cohærent sibi, nec rationes similes
sunt, nec alicuius linguæ sensus vel idioma
seruatur; quando vox aliquando respondet
affectui, & iterum vocem affectus intercipit.
Gaudet certè pius ille Iesvs tali certamine
superari.
Iam optas videre quem amas, cui nunc
blandiris, & nunc ad amoris & desiderij in-
tentionem suauiter illum peruestigas, nunc
moras accusas, nunc te cernis contemptum,
nunc te visitatione confiteris indignum, &
iterū de eius, (totiēs expertus) bonitate præ-
sumis, nunc quasi vlterius non sustineas, spi-
rituali quodā litigio vel luctamine euincere
retardantem conaris. Quæ tunc lacrymæ? qui
gemitus? quæ suspiria? quæ voces? nūc oculi
fletu graues, cùm intimis singultibus erigū-
tur ad cœlum; nunc manus extenduntur &
brachia; nunc pectoris contusione animæ
tarditas accusatur. Proferuntur interim ver-
ba sine principio, sine sine, quorum nec sen-
tentiæ cohærent sibi, nec rationes similes
sunt, nec alicuius linguæ sensus vel idioma
seruatur; quando vox aliquando respondet
affectui, & iterum vocem affectus intercipit.
Gaudet certè pius ille Iesvs tali certamine
superari.
S. Gregor. in psal. pœnit.
Superest itaque vt ad eum recurrat, in quo
solo vera est consolatio, & per istius vitæ no-
ctes, in lectulo cordis Devm quærat, Quem
si primò non inuenit, magis ad quærendum
animetur, surgat ad amorem cœlestium; ci-
uitatem circumeat exultatione vniuersæ ter-
ræ fundatam; interroget vigiles, qui custo-
diunt Ecclesiam, nudetur pallio sæcularis
ornatus, & charitatis sagittâ interiùs vulne-
retur. Nec priùs à quærendo desistat, quàm
mœrentium consolatorem inueniat. Inuen-
tum autem summoperè teneat, donec re-
demptus ope adiutricis gratiæ, à conscientiæ
eripiatur tribulatione.
Superest itaque vt ad eum recurrat, in quo
solo vera est consolatio, & per istius vitæ no-
ctes, in lectulo cordis Devm quærat, Quem
si primò non inuenit, magis ad quærendum
animetur, surgat ad amorem cœlestium; ci-
uitatem circumeat exultatione vniuersæ ter-
ræ fundatam; interroget vigiles, qui custo-
diunt Ecclesiam, nudetur pallio sæcularis
ornatus, & charitatis sagittâ interiùs vulne-
retur. Nec priùs à quærendo desistat, quàm
mœrentium consolatorem inueniat. Inuen-
tum autem summoperè teneat, donec re-
demptus ope adiutricis gratiæ, à conscientiæ
eripiatur tribulatione.
Bern. ser. 79. in Cāt.
Quid hoc tenacius glutino, quod nec a-
quis eluitur, nec ventis dissoluitur, nec scin-
ditur gladijs? Denique aquæ multæ non poterunt
extinguere charitatem. Tenui eum nec dimittam. Et
sanctus Patriarcha: Non te, inquit, dimittam,
nisi benedixeris mihi: Ista non vult eum dimit-
tere: & fortè magis quàm Patriarcha id non
vult; quia nec pro benedictione quidem;
siquidem ille, benedictione acceptâ, dimisit
eum: hæc autem non sic, Nolo, inquit, bene-
dictionem tuam, sed te. Quid enim mihi est in
cœlo, & à te quid volui super terram? non di-
mittam te, nec si benedixeris mihi. Tenui nec
dimittam. Nec minùs forsitan ille teneri vult,
cùm perhibeat dicens: Deliciæ meæ esse cum fi-
liis hominum. Quodque pollicens ait: Ecce ego
vobiscum sum, vsque ad consummationem sæculi:
quid hâc copulâ fortius, quæ vna, duorum
tam vehementi voluntate fundata est? sed
nihilo minùs, illa vicissim tenetur ab eo quē
tenet; cui alibi dicit: Tenuisti manum dexteram
meam. Quæ tenetur & tenet, quomodo iam
cadere potest? tenet fidei firmitate, tenet de-
uotionis affectu. At nequaquam diu tene-
ret, si non teneretur. Tenetur autem poten-
tiâ & misericordiâ Domini. Tenui eum, nec di-
mittam.
Quid hoc tenacius glutino, quod nec a-
quis eluitur, nec ventis dissoluitur, nec scin-
ditur gladijs? Denique aquæ multæ non poterunt
extinguere charitatem. Tenui eum nec dimittam. Et
sanctus Patriarcha: Non te, inquit, dimittam,
nisi benedixeris mihi: Ista non vult eum dimit-
tere: & fortè magis quàm Patriarcha id non
vult; quia nec pro benedictione quidem;
siquidem ille, benedictione acceptâ, dimisit
eum: hæc autem non sic, Nolo, inquit, bene-
dictionem tuam, sed te. Quid enim mihi est in
cœlo, & à te quid volui super terram? non di-
mittam te, nec si benedixeris mihi. Tenui nec
dimittam. Nec minùs forsitan ille teneri vult,
cùm perhibeat dicens: Deliciæ meæ esse cum fi-
liis hominum. Quodque pollicens ait: Ecce ego
vobiscum sum, vsque ad consummationem sæculi:
quid hâc copulâ fortius, quæ vna, duorum
tam vehementi voluntate fundata est? sed
nihilo minùs, illa vicissim tenetur ab eo quē
tenet; cui alibi dicit: Tenuisti manum dexteram
meam. Quæ tenetur & tenet, quomodo iam
cadere potest? tenet fidei firmitate, tenet de-
uotionis affectu. At nequaquam diu tene-
ret, si non teneretur. Tenetur autem poten-
tiâ & misericordiâ Domini. Tenui eum, nec di-
mittam.
Orig. hom. 10. in diuers.
O piissime Domine & dulcissime Magi-
ster! quàm bonus es his, qui recto sunt cor-
de, & humiles sunt spiritu! ô quàm beati;
qui in simplicitate cordis quærunt te, &
quàm felices qui sperant in te! Verum certè
est, & indubitanter verum, quòd tu diligis
omnes diligentes te, & numquam derelin-
quis sperantes in te. Ecce enim dilectrix tua
simpliciter quærebat te, & veraciter inuenit
te. Sperabat in te, & non est derelicta à te,
sed plus est consecuta per te, quàm expe-
ctârat à te.
O piissime Domine & dulcissime Magi-
ster! quàm bonus es his, qui recto sunt cor-
de, & humiles sunt spiritu! ô quàm beati;
qui in simplicitate cordis quærunt te, &
quàm felices qui sperant in te! Verum certè
est, & indubitanter verum, quòd tu diligis
omnes diligentes te, & numquam derelin-
quis sperantes in te. Ecce enim dilectrix tua
simpliciter quærebat te, & veraciter inuenit
te. Sperabat in te, & non est derelicta à te,
sed plus est consecuta per te, quàm expe-
ctârat à te.
[blanco]
